Klasik novog milenijuma

MIDLSEKS Džefri Judžinidis

Jedan od najznačajnijih romana novijeg doba, Midlseks Džefrija Judžinidisa pročitala sam u originalu ubrzo je pošto je objavljen, 2002. godine. Knjiga me je oduševila i odmah sam prihvatila predlog prijatelja i kolege Srđana Krstića da je prevedem na srpski. U međuvremenu, roman je 2003. godine dobio Pulicerovu nagradu za književnost, najprestižniju američku i jednu od najprestižnijih svetskih nagrada. Prava pomama za ovom knjigom zavladala je, međutim, tek nekoliko godina kasnije, kada je i autora i knjigu u svojoj emisiji predstavila tada neprikosnovena američka voditeljka Opra Vinfri.

Džefri Judžinidis je američki pisac grčkog porekla, potomak grčkih emigranata. Roman Midlseks, između ostalog, govori o velikom talasu grčkih emigranata koji su došli u Ameriku početkom dvadesetih godina dvadesetog veka iz današnje Turske, iz oblasti oko Smirne – današnjeg Izmira (ljubitelji putovanja prisetiće se da je ovaj grad nedaleko od današnjeg Kušadasija i takođe poznatog letovališta Češme). Tada je, nakon propasti čuvene Venizelosove Megale Ideje, ideje o velikoj Grčkoj, gotovo celokupno grčko stanovništvo ove oblasti izbeglo iz Turske. Priča prati doseljavanje grčkih emigranata u Ameriku i njihova nastojanja da se prilagode američkom načinu života kao i ekspanziju američke industrije, kroz razvoj jedne od najvećih američkih kompanija – čuvene fabrike Ford, a dotiče se i još jednog važnog trenutka u novojoj grčkoj istoriji, kada je bukvalno preko noći otcepljen deo Kipra. Priča se završava i zaokružuje u Berlinu, koji takođe po mnogo čemu zauzima važno mesto u novijoj svetskoj istoriji. Međutim, pored istorijske i epske dimenzije ovog romana, Džefri Judžinidis se nije ustručavao da se iznad svega pozabavi i izuzetno ozbiljnim, čak tabu temama, kao što su incest i rodni ili polni identitet. Centralni motiv knjige je upravo veoma aktuelna tematika polnog odnosno seksualnog identiteta, koji je danas jedna od najintrigantnijih i najkontroverznijih tema uopšte. Potresno traganje glavnog junaka-junakinje ove knjige Kaliope, odnosno Kala, koji je u anatomskom i medicinskom smislu hermafrodit, za sopstvenim identitetom, ispričano u prvom licu, osvetljava ovo kompleksno pitanje sa svih bitnih aspekata: biološkog, psihološkog, porodičnog i društvenog. Nije mi poznato da je neki roman do danas dublje i uverljivije obradio ovu temu.

Ipak, uprkos bavljenju izuzetno protivrečnim i teškim pitanjima

knjiga Midlseks pisana je zanimljivo, pitko i duhovito, i uspeva da bez imalo napora uvuče čitaoca u intrigantnu porodičnu i ličnu priču u kojoj se prirodno prepliću teme grčkog nacionalnog identiteta i nacionalnog identiteta uopšte, novije grčke i svetske istorije, načina života u modernoj Americi od početka dvadestog veka pa do današnjih dana, a pre svega pitanje ličnog i seksualnog identiteta koje danas izaziva ogromno interesovanje i veoma različite reakcije. Sigurno je da se ovom temom u novijoj svetskoj književnosti niko nije bavio intenzivnije, upečatljivije ni uspešnije od Judžinidisa. Za šesnaest godina otkako je objavljen, roman Midlseks preveden je na preko trideset jezika i nije nimalo izgubio na aktuelnosti, a veliko interesovanje za novo izdanje ove knjige to upravo dokazuje. Mada sam do sada prevela preko dve stotine knjiga, Midlseks i posle petnaest godina od rada na ovom romanu pamtim kao jednu od najdražih i svakako najznačajnijih.